Astronomie en Fotografie -- Edwin Mathlener

 


Dit is geen website over astrofotografie, al zul je zeker ook foto's van de sterrenhemel kunnen aantreffen. Sterrenkunde en fotografie zijn twee grote hobby's van mij en reeds sinds 1994 maak ik websites over sterrenkunde en zet ik regelmatig fotopagina's on-line. Met deze persoonlijke website wil ik al die eerdere initiatieven enigszins 'overkoepelen'. 

Eclips 2006

Astronomie

Sinds mijn kindertijd ben ik in sterrenkunde geïnteresseerd. Als tiener werd ik lid van de Jongerenwerkgroep voor Sterrenkunde (JWG) en de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde (KNVWS). Na de middelbare school heb ik sterrenkunde gestudeerd in Utrecht. Na afronding van deze studie, in 1988, ben ik niet doorgegaan als wetenschapper, maar ben ik - na een klein intermezzo als leraar - gaan werken bij een wetenschappelijke uitgeverij. Daar heb ik diverse technische functies gehad en van 1998 tot eind 2009 ben ik daar vooral betrokken geweest bij de ontwikkeling en implementatie van webapplicaties.

Parallel aan mijn studie en werk ben ik altijd actief geweest met het organiseren van sterrenkundige activiteiten en het populariseren van sterrenkunde. Ik ben bestuurlijk actief geweest in JWG, KNVWS, Stichting 'De Koepel', Stichting Universum en Sonnenborgh - museum & sterrenwacht.

Van eind 2009 tot eind 2013 was ik in dienst van Stichting 'De Koepel', een informatiecentrum over sterrenkunde, weerkunde en ruimte-onderzoek. Tot half 2012 was ik directeur van deze stichting en nadat 'De Koepel' een beoogde fusie startte met Sonnenborgh - museum & sterrenwacht ben ik aangebleven als Manager Publicaties, o.a. als hoofdredacteur van Zenit (een functie die ik in 1993-1996 ook al eens vervulde).
'De Koepel' heeft m.i.v. 2014 haar activiteiten gestaakt en haar uitgaven Zenit, Sterrengids en later ook Sterren & Planeten zijn voortgezet door Stip Media in Alkmaar. Dat was voor mij ook het moment om na 25 jaar te stoppen als redacteur van Zenit. Wel heb ik sindsdien nog geregeld meegewerkt aan de Sterrengids (2011-2021) en Sterren & Planeten (1992-2023).

In april 2014 ben ik opnieuw begonnen bij de wetenschappelijke uitgeverij waar ik eerder al werkte. Daar ben ik nu Senior Product Manager voor digitale redactiesystemen. Sterrenkunde is nu voor mij weer een ontspannende nevenactiviteit. Zo ben ik nog steeds actief als vrijwilliger van Sonnenborgh, o.a. als publieksbegeleider en cursusdocent, en ben ik in 2021 toegetreden tot het bestuur van de KNVWS Werkgroep Maan & Planeten, waarvan ik sinds mei 2022 voorzitter ben.

Sterrenkundige websites

Ik onderhoud de volgende sterrenkundige websites, die ook door mij zijn ontworpen:
Zonsverduisteringbutton     sterrenkijkerbutton
Daarnaast was ik tot eind 2013 verantwoordelijk voor de websites van Zenit en 'De Koepel', die ook door mij waren ontworpen. In het verleden heb ik diverse andere thematische websites ontworpen, o.a. voor Teleac, die inmiddels niet meer bestaan.

Lezingen

Ik geef af en toe lezingen over de volgende onderwerpen voor sterrenkundige verenigingen en publiekssterrenwachten:
  • Sterren en sterevolutie
  • Supernovae
  • Betelgeuze, de meest nabije rode superreus
  • Het kleurrijke heelal van de Hubble-ruimtetelescoop
  • De James Webb Space Telescope - een infrarode kijk op het heelal
  • De zon
  • Grote optische telescopen
  • De toekomst van ons zonnestelsel
  • Kosmische raadselen
  • Exoplaneten en de zoektocht naar buitenaardse intelligentie
De normale duur van deze presentaties is twee keer drie kwartier. De verhalen over de Hubble-ruimtetelescoop en de Webb-ruimtetelescoop lenen zich ook prima voor een breed publiek, desgewenst in verkorte vorm. Ook met de voordracht over sterren is dat mogelijk. Daarnaast heb ik de volgende kortere presentaties (ca. drie kwartier) voor een brede doelgroep:
  • Exoplaneten
  • De zoektocht naar buitenaardse intelligentie
  • Kosmische inslagen
Andere onderwerpen zijn mogelijk in overleg. Zie de samenvattingen van de lezingen voor een indruk van de inhoud.

Bij de presentaties gebruik ik Apple's Keynote vanaf een iPad. De ontvangende organisatie moet zorgen voor videoprojectie-apparatuur.

Organisaties die interesse hebben in een lezing, kunnen per e-mail contact met mij opnemen:
info at edwinmathlener.nl.
Mijn kijker

Zelf waarnemen

Ik ben niet heel erg actief als waarnemend amateurastronoom. Ik werk wel vaak met telescopen, maar dat is meestal op Sterrenwacht Sonnenborgh, om anderen een blik op de hemel te laten werpen. Toch heb ik in 2003 een computergestuurde 20 cm Schmidt-Cassegrain telescoop van het merk Celestron gekocht. Deze Nexstar 8 is een compacte maar krachtige telescoop die goed mee te nemen is tijdens vakanties, als je eens wilt ontsnappen aan de randstedelijke  lichtvervuiling. De computerbesturing maakt het mogelijk om in korte tijd veel deep-sky objecten te bekijken die vanuit mijn woonplaats niet meer te zien zijn. De lichte montering is minder geschikt voor astrofotografie, maar deze kijker is dan ook in de eerste plaats bedoeld om lekker te kunnen kijken.

Helaas is deze kijker in het najaar van 2008 bij een verkeersongeval zwaar beschadigd. De montering is daarbij in stukken gebroken en was niet te herstellen. De licht gebutste kijkerbuis was optisch echter nog in redelijke staat. Die heb ik toen op een Celestron Advanced GT Goto montering geplaatst, die ik tweedehands kon kopen. Zo had ik de functionaliteit weer terug van mijn eerdere systeem, maar deze nieuwe montering is ook beter geschikt voor fotografie. Mijn kijker

In de praktijk bleek deze combinatie toch vrij zwaar om mee te nemen voor waarnemen buiten de stad, en ook opstellen in eigen tuin voor maan- en planeten, bleek tegen te vallen. Ook bleek de beschadigde kijkerbuis optisch niet meer zo goed voor maan- en planeten waarnemen. Daarom heb ik in het voorjaar van 2023 een nieuwe Nexstar 8 Evolution Schmidt-Cassegrain gekocht. Met deze meer mobiele kijker wil ik buiten de stad (visueel) deepsky-waarnemingen kunnen doen en wil ik vanuit de eigen tuin een poging wagen tot het 'imagen' van maan en planeten.

De oude 8" kijkerbuis heb ik weggegeven, maar de Advanced GT heb ik aangehouden. Op deze montering past ook mijn 100 mm F/6 refractor van TS en een 66 mm F/6 apochromatische refractor van William Optics; niet allemaal tegelijk, maar om beurten in dezelfde 'zwaluwstaart'-bevestiging van de montering. De 100 mm refractor is een leuk instrument voor maan en planeten. De kleine apo past ook goed op een fotostatief en is vooral bedoeld als kleine reiskijker, maar ook geschikt voor deepsky-fotografie. Daarnaast ben ik ook nog steeds in het bezit van een 100 mm Newton van Vixen, op een redelijk zware parallactische montering op zuil, die ik ooit als middelbare scholier bij elkaar gespaard heb. Die Newton gebruik ik op het moment niet meer, maar de 100 mm refractor staat nu op die stevige Vixen montering. Al bij al best een kijkerpark voor iemand die zegt niet zo veel zelf te kijken...

Planetoïde

Op 16 juli 2011 maakte de Internationale Astronomische Unie tot mijn verrassing bekend dat planetoïde 10977 voortaan Mathlener heet. De planetoïde is ontdekt door het Nederlandse astronomenechtpaar Ingrid van Houten-Groeneveld (1921-2015) en Cees van Houten (1920-2002), op fotografische platen gemaakt door de Nederlands-Amerikaanse astronoom Tom Gehrels (1925-2011). Hij cirkelt tussen de banen van Mars en Jupiter om de zon.
Meer gegevens over deze planetoïde.
Lijst van alle 'Nederlandse' planetoïden.
       

Fotografie

Ik fotografeer vooral tijdens vakantiereizen, en van 2002 tot 2010 maak ik daar vaak een website van. Het plan was destijds om me met mijn scanner door mijn oude diacollectie heen te werken om representatieve foto's van eerdere reizen, o.a. naar Amerika, toe te voegen aan deze site, maar daar is door tijdgebrek nooit wat van terecht gekomen.

De volgende fotopagina's beschikbaar:
Deze fotopagina's zijn op verschillende manieren gemaakt. Aanvankelijk gebruikte ik een webexportfunctie van Photoshop en maakte die pagina's met de hand mooier. Later deed ik dit met iPhoto en iWeb van Apple, maar iWeb wordt niet meer ondersteund. Nu gebruik ik de webexportfunctie van Lightroom.

Na 2010 heb ik geen foto's meer aan deze site toegevoegd, maar vaak nog wel in kleinere kring gedeeld. En soms zet ik wat op Twitter.

Hoe het begon

Als achtjarige kreeg ik van mijn vader mijn eerste fototoestel: een vooroorlogse, houten 'box' waarmee ik mijn eerste vakantiefoto’s maakte en die aan het begin stond van mijn tweede levenslange hobby. Al snel volgde een, voor die tijd, moderne compactcamera, en als zestienjarige kreeg ik mijn eerste echte spiegelreflexcamera, een robuuste Praktica STL2. In deze tijd experimenteerde ik ook een beetje met zwartwitfotografie en het zelf ontwikkelen en afdrukken in de donkere kamer. Dit was vooral ingegeven door pogingen om astrofoto's te maken. Maar liever werkte ik in kleur en omdat vooral het afdrukken van kleurenfoto's in die tijd nog erg duur was, wist ik de hele familie zo ver te krijgen om voortaan dia's te maken en er werd dus al snel een diaprojector aangeschaft. Ik ben dia's blijven maken tot ik begin 2006 geheel ben overgestapt op digitale fotografie.

Camera's

Serieuze fotografie begon voor mij met de eerder genoemde Praktica. Omdat je bij het maken van dia's achteraf geen controle meer hebt over de beelduitsnede, voelde ik na enkele jaren de behoefte om mijn eerste standaardzoomlens aan te schaffen. Op advies van een bevriende, ervaren fotoamateur werd dit een zeer compacte 35-70 mm Tamronlens met wisselvatting. Die wisselvatting maakte het enkele jaren later mogelijk om deze mooie lens op een Pentax ME Super reflexbody te schroeven. Met deze zeer compacte set heb ik lange tijd gewerkt, totdat deze in 1996 uit mijn auto werd gestolen. Was dat niet gebeurd, dan had ik er waarschijnlijk nog mee gefotografeerd...

In de jaren negentig kwamen de spiegelreflexcamera's met automatische scherpstelling op. Ik was wel geïnteresseerd, maar vond ze veel te log en te zwaar. Maar na de verdwijning van de ME Super moest er toch wat nieuws komen. In 1997 volgde opnieuw een Pentax, dit keer een MZ-5, die binnen een jaar vanwege een mankement werd ingeruild voor een MZ-5n. Net als de ME-serie was ook de MZ-serie van Pentax mooi compact, wat ik altijd erg prettig vind voor een spiegelreflexcamera die mee moet kunnen in de handbagage en makkelijk draagbaar moet zijn tijdens lange wandelingen.

Als enthousiast Mac-gebruiker en Photoshopper was ik altijd al benieuwd naar digitale fotografie, maar vond dit aanvankelijk veel te duur. In 2002 schafte ik een digitale compactcamera aan van HP, maar vond deze al snel te traag. In 2004 kocht ik een Nikon Coolpix 5200, waarmee ik erg graag fotografeerde. Deze camera heeft veel creatieve mogelijkheden en past toch nog in je binnenzak. Maar het is geen spiegelreflex... Een reis naar Egypte om de zonsverduistering te zien, was daarom de aanleiding om begin 2006 een digitale spiegelreflexcamera aan te schaffen: de populaire Canon EOS 350D. Digitale reflexen waren aanvankelijk groot en log, maar dit model deed mij weer denken aan de compacte Pentax modellen waarmee ik voorheen graag werkte.

Hierna kwamen er veel mooie nieuwe modellen op de markt, met meer pixels en minder ruis bij langere belichting, en in 2012 heb ik een nieuwe body aangeschaft: de Canon EOS 600D. Ik heb ook even de 60D overwogen, die wordt aanbevolen voor de meer ervaren amateurfotograaf, maar ik vind de lichtere uitvoering van de 600D wel prettig en deze biedt alle 'features' die ik nodig heb. En valt hij bij een bergwandeling in een ravijn, dan is de schade minder groot...

Ik gebruikte graag een Canon 17-85 mm zoomobjectief, maar na een val is deze in 2016 vervangen door een 18-135 mm lens. Voor sterker telewerk gebruik ik een 75-300 telezoom van Canon. Aanvankelijk schoot ik met de 350D veel foto's in jpeg-formaat, maar al snel ben ik overgestapt op het schieten in RAW-formaat, waarmee je achteraf nog veel meer kunt doen. Ik beheer en bewerk deze opnames in Adobe Lightroom.

Sinds 2010 fotografeer ik ook steeds vaker met een iPhone. Ik ben begonnen met een iPhone 4. De camera van deze iPhone kon technisch niet op tegen mijn andere camera's, maar ik had hem wel altijd bij me en de resultaten waren vaak verrassend goed. Later volgde een iPhone 6 en iPhone 12. De camera van die laatste iPhone blijft me verbazen, vooral bij opnamen met weinig licht.

Onderwerpen

Ik weet niet of ik mij wel een 'echte' amateurfotograaf mag noemen. Ik sleep mijn spiegelreflex niet overal mee naartoe en ben er niet dag en nacht mee bezig. Maar tijdens uitstapjes in de natuur en tijdens vakanties mag ik mij graag uitleven. Terugkijkend op ruim 40 jaar fotograferen zie ik dat het zwaartepunt ligt bij landschapsfotografie (inc. stedelijke landschappen), afgewisseld met pogingen tot natuurfotografie en macrofotografie. Mensen fotograferen doe ik graag als ze ergens mee bezig zijn, dus bij gelegenheid doe ik zo een beetje aan reportagefotografie. En natuurlijk richt ik mijn camera ook af en toe op de sterrenhemel.

Sterren boven de Sahara
Sterren boven de Sahara. Klik hier voor grotere versie.

Zonsverduistering 2017

In 2017 heb ik een mooie reis gemaakt naar de Verenigde Staten om de zonsverduistering te zien van 21 augustus. En natuurlijk heb ik ook veel prachtige natuur gezien. T.z.t. moet ik nog wat foto's van die reis op deze site zetten, maar eclipsfoto's zijn ook te zien op Zonsverduistering.nl

Reacties op deze site kunt u sturen naar info at edwinmathlener.nl.
Volg mij op Twitter: @edwinmathlener.

Laatste bewerking op 27 juni 2023.

© 2006-2023 Edwin Mathlener. Gehele of gedeeltelijke overneming van tekst en beeld uit deze website mag uitsluitend geschieden met uitdrukkelijke toestemming van de maker.